شرايط داوطلبان اهدای خون
روشن است وقتی سخن از سلامت خون به ميان می آيد، منظور اين است كه تزريق خون، به بيمار دریافت کننده ی خون، صدمه ای نزده و در عين حال سلامت اهدا کننده خون را نيز به خطر نمی اندازد.
به مفهوم دیگر پذيرش اهداكننده مناسب و داراي شرايط لازم و مطابق با استانداردهاي ملي سازمان انتقال خون ايران به منظور تامین خون سالم جهت جلوگيري از بروز عوارض انتقال خون و بيماري هاي منتقله از طريق انتقال خون به گيرندگان و نیز اطمینان از این كه اهدای خون براي اهدا کننده ضرري نداشته باشد، است. از اين رو تمامی مراکز اهدای خون، برای داوطلبان شرايطی را در مد نظر دارند.
اهدا كننده بايد درشرايط خوب و در وضعيت سلامت جسمانی و روانی باشد. همچنين وضعيت روحي داوطلب در هنگام اهداي خون خيلي مهم است و بايد از اين نظر آمادگي لازم جهت اهداي خون را داشته باشد.
پزشک مركز خون گيري، پيش از اهدای خون، داوطلبان را بررسی و معاینه می کند. اين بررسی شامل مصاحبه پزشکی در باره سوابق سلامتي، رفتارهای فردی و انجام يک معاينه مختصر می باشد. در صورتی که فرد داوطلب اهدای خون، تمامی شرايط لازم برای اهدای خون را داشته باشد مي تواند خون اهدا كند. لازم به ذكر است سهم مهمي از تضمين سلامت خون بستگي به دقت و صداقت داوطلبان اهداي خون در پاسخ گويي به سؤالات پزشك در حين مصاحبه و معاينه دارد. البته براي حفظ سلامت خون، با توجه به سوابق پزشكي، مسئوليت پذيرش و يا عدم پذيرش داوطلب به عهده پزشك مركز خون گيري مي باشد. در اينجا شرايط اصلي داوطلبان اهداي خون آورده شده است.
1- سن: حداقل سن قابل قبول براي اهداي خون 18 سال تمام و حداكثر سن 60 سال تمام مي باشد. حداكثر سن براي اولين اهداي خون 60 سال مي باشد. براي دفعات بعدي اهدا كننده مستمر حداكثر 65 سال است .در اهدا كنندگان مستمر بالاي 65 سال تنها در صورت داشتن مجوز از مدير پزشكي پايگاه خونگيري به عمل آید.
2- هموگلوبين و هماتوكريت: ميزان هموگلوبين قابل قبول، حداقل 5/12 گرم در دسي ليتر و هماتوكريت 38 % مي باشد.
3- تعداد دفعات و فواصل اهداي خون: فواصل اهداي خون كامل 8 هفته (56 روز) است. يعني اهدا كننده با فاصله 8 هفته مي تواند مجدداً خون اهدا نمايد، مشروط بر اين كه تعداد دفعات اهداي خون در طي 12 ماه از 4 بار برای آقایان و 3 بار برای خانم ها تجاوز نكند. بهتر است آقایان با فواصل 3 ماهه و خانم ها با فواصل 4 ماهه نسبت به اهداي خون اقدام نمايند.
4- وزن : از 50 كيلوگرم به بالا.
5- درجه حرارت: درجه حرارت دهان نبايد بيشتر از 5/ 37 درجه سانتي گراد باشد.
6- نبض: پزشك مرکز اهدای خون، حداقل براي مدت 15 ثانيه نبض اهدا كننده را شمارش مي كند و بطور معمول تعداد نبض بين 50 تا 100 عدد در دقيقه جهت اهداي خون مورد قبول است. اهدا كنندگاني كه تعداد نبض كمتر از 50 عدد در دقيقه دارند تنها در صورتي پذيرفته مي شوند كه ورزشكار حرفه اي يا قهرماني باشند.
7- فشار خون: فشار خون بيشينه ( سيستوليك) باید مابین 90-180 ميلي متر جيوه و فشار خون كمينه (دياستوليك) بايد مابین 50- 100 ميلي متر جيوه باشد. فشار خون بيشينه نبايد بيشتر از 180 ميليمتر جيوه و فشار خون كمينه نبايد بيشتر از 100 ميليمتر جيوه باشد. اهدا كنندگاني كه فشار خون بيشينه بيش از 180 ميلي متر جيوه و فشار خون كمينه بيش از 100 ميلي متر جيوه دارند فقط پس از ارزيابي پزشك مركز اهدای خون، پذيرفته مي شوند.
8- اهداکنندگانی که دارو مصرف می کنند باید از نظر مناسب بودن برای اهدای خون ارزیابی شوند.
"خواهشمند است در صورت وجود موارد زير حتماً پزشك انتقال خون را جهت تصميم گيري صحيح، در جريان امر قرار دهيد"
· آلرژي هاي مهم مانند آسم و تب يونجه
· مصرف دارو
· فشار خون بالا
· ديابت
· بيماري هاي قلبي، ريوي، كليوي و كبدي
· مسافرت به مناطق مالاريا خيز در يك سال اخير
· ابتلا به كم خوني
· ابتلا به اختلالات انعقادي
· ابتلا به بيماري هاي اعصاب و روان
· ابتلا به بيماري هاي عفوني مانند سرما خوردگي، سرخك، آنفولانزا، سل، تب مالت و مانند اين ها
· ابتلا به بيماري هاي پوستي
· ابتلا به بيماري هاي بدخيم
· سابقه غش، صرع و تشنج
· سابقه اعتياد به مواد مخدر تزريقي
· سابقه اعمال جراحي
· سابقه خال كوبي و حجامت، تاتو و يا چاقو خوردگي
· سابقه تزريق خون و فرآورده هاي خوني در يك سال اخير
· سابقه سقط جنين
· سابقه زردي يا يرقان در خود يا خانواده
· سابقه رفتارهاي پر خطر مانند تماس جنسي مشكوك
معافیت موقت، معافیت دائم
احتمالا برخي از اهدا كنندگان خون، ده ها بار مبادرت به اين امر خير و حياتي نموده اند. اما اين باعث نمي شود كه در يكي از دفعات مراجعه به مرکز اهدای خون، از اهداي خون معاف نشوند. در چنين مواردي راهنمايي هاي لازم توسط پزشك ارائه شده و در صورت امكان توصيه و تاكيد مي شود تا فرد داوطلب مجددا در زمان ديگر براي اهداي خون مراجعه نمايد.
افراد به دو دليل ممكن است از اهداي خون معاف شوند: اگر سلامت خود فرد داوطلب در نتيجه اهداي خون به مخاطره بيافتد و یا اگر سلامت گيرنده خون، حتي به احتمال كم به مخاطره بيافتد. معافيت از اهداي خون مي تواند موقتي يا دائمي باشد. در معافیت موقت، داوطلب اهدای خون پس از طی مدتی که توسط پزشک مرکز اهدای خون به وی اعلام می گردد، می تواند وارد چرخه اهدا شده و خون بدهد. در معافیت دائم، داوطلب اهدای خون به طور کلی دیگر نمی تواند اهدای خون نماید که این امر مطابق با اصول علمی و در جهت تامین خون سالم برای نیازمندان است.
اهدای خون نکنید!
اگر موارد زیر شامل حال شما می شود نباید خون اهدا نمایید:
· اگر داراي سابقه بيماری هايی مانند: بيماري های قلبی و عروقی، بيماري های ريوی شديد مانند آسم، سکته مغزی، تشنج، ديابت قندی وابسته به انسولين هستيد.
· اگر سابقه ابتلا به بيماری های عفونی مانند هپاتيت بي، هپاتيت سي و يا ايدز داريد.
· اگر قصد شما برای اهدا خون انجام آزمایش های مربوط به بيماري هاي ايدز، هپاتیت بي، هپاتيت سي و یا سایر آزمایش ها به دلیل احساس بیماری می باشد. آزمایش های مربوط به بیماری ایدز در مراكز تعيين شده به صورت رایگان در اختیار شما می باشد.
· اگر مبتلا به بیماری ایدز بوده و یا آزمایش های مربوط به اين بيماري در شما مثبت می باشد.
· اگر یکی از علائم و نشانه های ایدز را دارا می باشید مانند: تب تعرق شبانه، کاهش وزن بدون دلیل، سرفه، اسهال، تورم غددلنفاوی، لکه های سفید رنگ روی سطح زبان یا لکه های برجسته روی پوست بدن.
· اگر حتی برای یک بار به خود مواد مخدر تزریق کرده اید.
· اگر مبتلا به بيماري هموفيلي بوده و هرگونه فاکتور انعقادی در یافت کرده اید.
· اگر هرگونه فعالیت جنسی مشکوک داشته اید.
· اگر در یک سال گذشته، حتی برای یک بار با فرد مشکوک به بیماری ايدز، دریافت کننده فاکتور های انعقادی یا معتاد به مواد مخدر تزریقی نزدیکی جنسی داشته اید.
× چرا این افراد نباید خون اهدا نمایند؟
افرادی که در فعالیت های ذکر شده شرکت داشته اند ممکن است آلوده به HIV یعنی ویروسی که منجر به بیماری ایدز می شوند باشند. یک فرد می تواند قبل از اینکه بیمار شود به مدت طولانی آلوده به HIV باشد. در حقیقت افراد می توانند آلوده باشند ولی نتیجه آزمایش HIV آن ها منفی باشد اگر چه افرادی که آلوده هستند بیمار نمی باشند و نتیجه آزمایش آن ها هم منفی می باشد ولی خون آن ها ممکن است حاوی ویروس HIV باشد. اگر این خون به فردی تزریق گردد ممکن است موجب انتقال بيماري بشود. سازمان هاي انتقال خون از افرادی که دریکی از فعالیت های فوق شرکت داشته اند تقاضا می کنند تا خون اهدا ننمایند.
× دوره پنجره
آيا می دانيد اگر در دوره پنجره ، خون خود را اهدا کنيد ، هيچ آزمايشي آن را تشخيص نمی دهد؟
در تشخيص اغلب بيماري های عفونی، مبنای آزمايش هاي رايج طبی، پيدا کردن آنتي بادي ضد عوامل بيماری زا در خون های آزمايش شده می باشد و نه پيدا کردن خود اين عوامل. از زمان ورود عامل بيماري زا به بدن فرد آلوده تا ساخته شدن آنتي بادي ضد آن ممکن است هفته ها حتی ماه ها طول بکشد. در اين فاصله زمانی، آزمايش های طبی، آلودگی را نشان نمی دهند. به زبان ديگر در روند تشخيص آزمايشگاهی فاصله يا روزنه ای ايجاد می شود که اين فاصله را به اصطلاح " دوره پنجره " می ناميم. بنابراين در اين دوره گرچه درخون افراد ويروس وجود دارد ولي نتيجه آزمايش آن ها منفی است. چنانچه اين خون به فردی تزريق شود می تواند سبب انتقال بيماری به فرد دريافت کننده خون شود.
× انتخاب با شما است!
اگر فکر می کنید که نباید خون اهدا نمایید می توانید یکی از مراحل زیر را انتخاب کنید:
الف: می توانید محل اهدا خون را با اختیار خود ترک نمایید .
ب: می توانید با پزشک اهدا کنندگان در اتاق مصاحبه بطور خصوصی گفتگو کرده و راهنمائی های لازم را دریافت نمایید .
ج: اطلاع رسانی تلفنی call back : می توانید با فرصتی که سازمان انتقال خون ایران در اختیار شما قرار می دهد پس از اهدای خون به ما اطلاع دهید تا از خون شما استفاده نکنیم ( پزشک مصاحبه کننده سیستم خود حذفی محرمانه رابرایتان توضیح می دهد).
داوطلبان معاف شده با عدم اهداي خون خود، نقش مسئولانه و اخلاقي خود را در سلامت جامعه و بيماران ايفا مي نمايند. اهداي خون در شرايط معافيت از اهداي خون، اهداي زندگي نبوده بلكه تهديد زندگي به شمار مي آيد. آنها می توانند با تشويق ساير افراد خانواده، دوستان و آشنايان به اهدای خون، در اين امر انسان دوستانه مشارکت کنند.
علی اصغر صفری فرد، کارشناس ارشد خون شناسی و بانک خون