گفت وگوی اختصاصی مجله کارایی با دکتر احمدی شالی

پر کردن صندلی های خالی با دانشجوی خارجی معقول نیست

دکتر جعفر احمدی شالی هیات علمی دانشگاه تبریز و رئیس دانشگاه فنی و حرفه ای منطقه یک کشوری ودارای سوابق اجرایی و دانشگاهی متعددی است.در خرداد ماه1390 با استناد به ماده 23 برنامه پنجم توسعه اقتصادی کشور دانشگاه فنی حرفه ای به عنوان تنها دانشگاه متولی آموزش های عالی فنی حرفه ای ازوزارت آموزش وپرورش منفک وزیر نظر وزارت علوم ،تحقیقات وفناوری شروع به کارکرد.در این اثنا دکترجعفر احمدی  نیز به عنوان ریاست این دانشگاه درمنطقه یک کشور تجربه کاری جدیدی را درعرصه آموزش های فنی وحرفه ای آغاز نمود.

باتوجه به موضوع همچنین با درنظرگرفتن بخشی از تحلیل های مرتبط باکاهش تقاضا برای آموزش های عالی  که عدم مهارت آموزی فراگیران طی حضور در موسسات آموزش عالی ودانشگاه ها قلمداد می گردد بر آن شدیم تا با آقای دکتراحمدی که در راس مجموعه  دانشگاه مهارت آموز ومهارت محور قرار دارند به گفتگو بنشینیم.

کارایی : آقای دکتر احمدی : اظهار نظر مقامات رسمی حاکی از آن است که حدود چهارصد هزار صندلی خالی در موسسات آموزش عالی و دانشگاه ها وجود دارد . در این خصوص اظهار نظرهای متفاوتی وجود دارد از برنامه ریزی های نادرست در بلند مدت گرفته تا حرکت نکردن در مسیر نقشه جامع علمی کشور یکی از راهکارهایی که برای پر کردن ظرفیت های خالی دانشگاه ها مطرح می گردد . جذب دانشجویان از کشورهای منطقه و همسایه است . آیا با چنین راهکاری موافقید و تا چه میزان آن را کارساز و راهگشا می دانید؟

حتی در صورت جذب دانشجوی خارجی ، بر روی مهارت آموزی تاکید خواهم کرد . مثلا منطقه خاور میانه ، عراق و سوریه را در نظر بگیرید . اگر از من بپرسید می گویم برای آنها تکنسین لازم است ما باید برای آنها تکنسین و نیروی کارآمد و متبحر تربیت کنیم . امروز عراق دکتر یا مهندس نیاز ندارد . ما می توانیم برای تربیت تکنسین در مناطق آزاد تجاری خود از جمله در جلفا و ماکو یک واحد بین المللی راه اندازی کنیم که صرفاً با هدف تربیت نیروهای ماهر فعالیت نماید.

احمدی : بله موضوع صندلی های خالی در موسسات آموزش عالی به یک مساله جدی تبدیل شده است ولی در تبیین راهکار بدون شک بایستی مسائل دیگری را نیز مورد توجه قرار داد نسل اول دانشگاه ها در ایران ، دانشگاه های آموزش محور بودند ، نسل دوم دانشگاه ها ، دانشگاه های پژوهش محور بودند اما نسل سوم دانشگاه ها بایستی دانشگاه های مهارت آفرین ، کارآفرین و اشتغال زا باشند . با این مقدمه ، اگر بخواهیم به صورت واقع بینانه مساله را مورد بررسی قرار دهیم ، در عمل دو نوع دانشگاه در کشور داریم . یکی دانشگاه های عرضه محور و دیگری دانشگاه های تقاضا محور . این بحث صندلی های خالی را بایستی ذیل دانشگاه های عرضه محور مورد توجه قرار داد . متاسفانه برای دانشگاه های عرضه محور ، خروجی زیاد مهم نیست و توجیه آنان بر این اساس است که این افراد با میل خود آمده اند اما مساله در دانشگاه های تقاضا محور تفاوت دارد . اینگونه موسسات در ابتدا نیاز بازار را بررسی می کنند و بر اساس نیاز بازار به متقاضیان آموزش ارائه می کنند . بدین ترتیب فارغ التحصیلان چنین موسساتی براحتی در بازار کار جذب می شوند . به نظر من مشکل فعلی در زمینه عدم استقبال آموزش عالی در ایران را می توان با تغییر رویه ها امور را سروسامان داد . من زمانی که از دانشگاه تبریز برای مدیریت دانشگاه فنی و حرفه ای اعزام شدم ، باور نداشتم که نزدیک به 70 درصد فارغ التحصیلان این دانشگاه جذب بازار کار می شوند . در مقطع زمانی فعلی ، نقش دانشگاه های ما تولید افراد بیکار برای جامعه است . پس چرا فارغ التحصیلان دانشگاه فنی و حرفه ای می توانند وارد بازار کار شوند اما فارغ التحصیلان سایر دانشگاهها از چنین امکانی محروم می مانند . این نشان می دهد آنچه ما بدان نیاز داریم ، آموزش های مهارتی است . همانند آنچه در دانشگاه فنی و حرفه ای ارائه می شود . در این دانشگاه هفتاد درصد آموزش ها بصورت مهارتی و کارگاهی و سی درصد به صورت تئوریک برگذار می گردد . اخیراً ، و در همین راستا ، طرح تکنسین سرباز ارائه شده است که به نظر من طرح بسیار موفقی از کار در خواهد آمد .

امروز ما به ازای یک مهندس به 9 نفر تکنسین احتیاج داریم اما در عمل در جامعه ما به ازای 10 مهندس یک تکنسین هم نداریم . چون مدرک گرایی به شدت رواج پیدا کرده است . امروز همه مدرک ارشد و دکتری اخذ کرده اند این را میزان تقاضا برای استخدام افراد برای هیات علمی نشان می دهد . از طرفی اخذ مدارج و مدارک بالاتر ، توقعات افراد نیز بالا برده است . اگر از من بپرسید مشکل جامعه امروز ما مشکل مهارت و عدم وجود تکنسین است .

کارایی : پس شما می توانید مشکل صندلی های خالی در موسسات و دانشگاههای ما عدم تطابق آموزش های ارائه شده با نیاز جامعه است . با فرض صحت این موضوع ، آیا می توان به جذب دانشجویان خارجی به عنوان راه کاری برای تکمیل ظرفیت دانشگاه ها فکر کرد ؟

احمدی : دانشگاه آزاد اسلامی اخیراً ظرفیت دوره دکتری را افزایش داد . بر فرض اینکه این راهکار در کوتاه مدت موثر واقع گردد ، باز هم به نظر من درمان قطعی برای وضعیت موجود نیست و تنها حکم مسکن را دارد . با این کار تنها می توان حیات موسسات آموزش عالی را طولانی تر کرد ولی در نهایت این ظرفیت ایجاد شده در کوتاه مدت نیز اشباع می شود .

یکی از راه حل ها ، به نظر من بازبینی سرفصل هاست و اینکه دانشگاهها از حالت عرضه محور به حالت تقاضا محور تبدیل کنیم این مشکل را حل می کند . بعنوان مثال حتی برای رشته های علوم محض هم می توانیم کاربردهای عملی تعریف نمائیم . اخیراً با همکاری سازمان هوا شناسی ، برای برخی از دانش آموختگان رشته ریاضی دوره ریاضیات صنعتی و ریاضیات اقلیم و هوا شناسی برگزار کردیم و این افراد از طریق سازمان هوا شناسی بورس تحصیلی دریافت کردند تا بعد از اتمام دوره برای خدمت به این سازمان بازگردند .

این بحث که ما از خارج از کشور برای پر کردن صندلی های خالی دانشجو جذب کنیم ، به نظر من ، اصلاً معقول نیست و من به هیچ وجه موافق آن نیستم .

کارایی : آیا با این رویکرد حتی بعنوان استراتژی برای سرپا نگه داشتن موسسات و بنگاه های آموزشی خصوصی که سرمایه ثابت زیادی را وارد این صنعت نموده اند ، نیز موافق نیستید ؟

احمدی : من مخالف این راه کار در شرایط فعلی هستم . در دانشگاه آناتولی یک میلیون و هفتصد هزار دانشجوی مجازی از سراسر دنیا دارد . چنانچه این رقم را با تعداد دانشجویان دانشگاه آزاد با همان شعبه ، مقایسه کنید که تنها یک میلیون و هشتصد هزار نفر هستند ، موارد زیادی به دست می دهد . به نظر من ما به جای فکر به پر کردن صندلی های خالی ، بایستی به جذب دانشجو از طریق مجازی فکر کنیم بدین ترتیب می توانیم از اقصی نقاط دنیا دانشجو جذب کنیم و حتی از راهکارهای جذب منطقه ای نیز فراتر رویم .

من حتی در صورت جذب دانشجوی خارجی ، بر روی مهارت آموزی تاکید خواهم کرد . مثلاً منطقه خاور میانه ، عراق و سوریه را در نظر بگیرید . اگر از من بپرسید می گویم برای آن ها تکنسین لازم است ما باید برای آنها تکنسین و نیروی کارآمد و متبحر تربیت کنیم . امروز عراق دکتر یا مهندس نیاز ندارد ما می توانیم برای تربیت تکنسین در مناطق آزاد تجاری خود از جمله در جلفا و ماکو یک واحد بین المللی راه اندازی کنیم که صرفاً با هدف تربیت نیروهای ماهر فعالیت نماید .

کارایی : این جالب توجه است که هر یک از دست اندرکاران موضوع صندلی های خالی در دانشگاه ها را از منظر فعالیت ها و تجارب خود مورد توجه قرار می دهند . از صحبت هایی که تابحال کرده اید می توان نتیجه گرفت که در صورت بازبینی جدی در سرفصل ها و تغییر سویه آموزش ها به سمت آموزش های مهارت محور و کاربردی ، مشکل صندلی های خالی در دانشگاه ها حل خواهد شد ؟

احمدی : بله از طرفی تعداد دانش آموزان در مقطع دبیرستان کاهش می یابد . این دانش آموزان ورودی موسسات و دانشگاه های ما هستند . اما در عین حال ، ما در حال افزایش ظرفیت موسسات آموش عالی خود هستیم ، این نشان می دهد که عرضه و تقاضا با یکدیگر تناسب ندارند . از طرفی فارغ التحصیلان دوره دبیرستان با دیدن معضل بیکاری در میان دانشگاهیان ، از ادامه تحصیل منصرف می گردند . این سیستم به بازبینی اساسی نیاز دارد.

بایستی این تصور از جانب متولیان امور آموزشی تغییر یابد که آنها وظیفه ای برای یافتن شغل برای فارغ التحصیلان ندارند . همچنین روسای دانشگاه ها بایستی از چاردیواری دانشگاه بیرون بیایند و با صنعت ارتباط جدی برقرار کنند .